Antistolling bij de oudere patiënt met AF

Dr. Robert Tieleman – cardioloog, Martini Ziekenhuis, Groningen

AF komt meer voor met toenemende leeftijd, tot in ongeveer 10% van de mensen ouder dan 80 jaar. De effectiviteit van orale antistolling voor het voorkomen van beroerte in AF-patiënten is evident. Volgens de ESC richtlijn is ‘voorzichtigheid geboden’ bij een HAS- BLED score van minimaal 3. Dit wordt vaak als contraindicatie opgevat, terwijl het bedoeld is als opdracht om corrigeerbare risicofactoren te behandelen.
Voor veel artsen blijkt een leeftijd boven de 75 een reden te zijn om geen antistolling te geven. Voorschrijfgedrag 
is weliswaar verbeterd in de loop der tijd, maar 20%
 van de patiënten die ervoor in aanmerking zou komen krijgt het niet. Opvallend genoeg krijgen patiënten met de hoogste CHA2DS2-VASc score en diegenen met hoge HAS-BLED score minder vaak orale antistolling
dan patiënten in lagere risicocategorieën. De patiënten die geen antistolling krijgen, blijken ouderen te zijn en vaak krijgen zij plaatjesremmende therapie. De BAFTA- studie heeft echter aangetoond dat ook in mensen van 75 jaar en ouder, warfarine effectiever is dan aspirine voor de preventie van het gecombineerde eindpunt van CVA, intracraniële bloeding en perifere embolie. Alleen beroertes werden voorkomen; er was geen verschil ten aanzien van bloedingen. Van NOAC’s is mogelijk een nog groter voordeel te verwachten en een analyse van meerdere studies met verschillende NOAC’s suggereerde een halvering van het aantal intracraniële bloedingen.
In de praktijk blijven veel artsen terughoudend in het voorschrijven van NOAC’s aan oudere patiënten. Zij zijn meer fragiel, hebben meer comorbiditeiten en vallen vaker, waardoor het bloedingsrisico hoger is. Het is belangrijk te beseffen dat artsen bloedingen zien, wat werkt als negatieve feedback, terwijl het aantal CVA’s dat voorkomen is onzichtbaar blijft.
 Aangezien het CVA-risico nog hoger is dan het bloedingsrisico, moeten oudere AF-patiënten wel degelijk behandeld worden. Tegenover elke bloeding door een VKA, staan vier CVA’s die worden voorkomen. 
Naast antistollingsbehandeling moet het hoge bloedingsrisico gecorrigeerd worden, door het wegnemen van punten in de HAS-BLED score. Denk
 aan: voorkom alcoholmisbruik, voorkom NSAID’s en
 wees voorzichtig met  aspirine/clopidogrel, valpreventie (fysiotherapie, rollator), gezond maag-darmkanaal (PPI, probiotica). Een hoge leeftijd en een hoog bloedingsrisico zijn geen reden om af te zien van antistolling bij AF.
Behandelbesluiten moeten in dezen geleid worden door de wetenschap, niet door ervaring.


3 minuten educatie • 31-10-2016, Nationale Antistollingsdag, Amersfoort, Dr. Robert Tieleman, Groningen

Antistolling bij de oudere patiënt met AF

Antistollingsdag 2016 Dr. Robert Tieleman beklemtoont dat je je bij de behandeling van AF moet laten leiden door de wetenschap, niet door de ervaring. Als je dat niet doet, kan dat als gevolg hebben dat een oudere patiënt met AF ten onrechte niet                      wordt behandeld met antistolling.

Slides • 11-10-2016

Antistolling bij de oudere patiënt met AF

Antistollingsdag 2016 Bekijk de presentatie van dr. Robert Tieleman (Martini Ziekenhuis, Groningen), gehouden tijdens de Nationale Antistollingsdag 2016.


Download het volledige verslag
Meeting report • 3-1-2017

Nationale Antistollingsdag

Antistollingsdag 2016 Lees het verslag, bekijk filmpjes over en de slides van presentaties gehouden op de Nationale Antistollingsdag met als thema 'Antitrombotisch management 2016', gehouden op 5 oktober 2016 in Amersfoort.