Antistolling bij hartfalen

Prof. dr. Freek Verheugt – cardioloog, Amsterdam

Ook in patiënten met hartfalen (HF) is antistolling mogelijk relevant voor het voorkómen van beroerte, gezien de tragere bloedstroom. Wanneer geen antistolling wordt gegeven, komt het risico op beroerte in de buurt van het risico in geval van AF. AF en HF komen bovendien vaak samen voor.
Er is echter weinig gerandomiseerd bewijs voor gebruik van antitrombotische therapie bij HF; veel
van de beschikbare analyses zijn post-hoc, en vaak zijn bloedingen niet adequaat gerapporteerd. Dus ondersteunen de beschikbare data routinematige inzet van antistolling niet in HF-patiënten die in sinusritme blijven (geëvalueerd met warfarine en/of aspirine vs. controle).
Er zijn vier gerandomiseerde studies gepubliceerd, met verschillende studie-opzetten, waarvan twee slechts klein waren (aspirine vs. warfarine vs. geen therapie: WASH: n=279, HELAS: n=197). De open-label WASH liet gedurende 27 maanden follow-up geen verschil op eindpunten zien in patiënten met EF ≤35% op diuretische therapie en 60% IHD. Bloedingen werden niet gemeld. Dus concludeerden de auteurs dat antitrombotische therapie in patiënten met HF in sinusritme op basis van het beschikbare bewijs niet gegeven kan worden.
De HELAS studie vergeleek aspirine 325 mg/d met warfarine (INR 2-3) en warfarine met placebo, in patiënten met chronisch HF en EF <35%. De auteurs van deze studie schreven dat algemene trombotische events zeldzaam zijn in HF, ongeacht de behandeling. En behandeling leek de uitkomst volgens hen niet te beïnvloeden.In de WATCH trial werd open warfarine (INR 2.5-
3.0) vergeleken met geblindeerd aspirine 162 mg of clopidogrel 75 mg, in 1587 patiënten in sinusritme met symptomatische EF ≤35%, met een behandeling van minimaal 12 maanden (FU 1.9 jaar). Het primaire eindpunt was sterfte, niet-fataal MI en niet-fatale beroerte. Hierin werd geen verschil gezien tussen de behandelgroepen. De sterftecijfers en de data van het primaire eindpunt ondersteunen de hypothese niet dat warfarine of clopidogrel superieur zijn aan aspirine.
De laatste gerandomiseerde studie naar dit vraagstuk was de WARCEF, die de nulhypothese van geen verschil in sterfte of beroerte tussen warfarine en aspirine testte in 2305 HF patiënten met EF ≤35% zonder AF. Er werd geen significant verschil gezien tussen de behandelgroepen in het primaire eindpunt van sterfte, ischemische beroerte of intracerebrale bloeding. Wel werd een kleine superioriteit gezien van warfarine ten opzichte van aspirine na 4 jaar therapie, maar de klinische relevantie hiervan is onduidelijk. Ook wordt dit eventuele voordeel gehaald tegen een hoge prijs van meer bloedingen.Volgend jaar worden de uitkomsten van de COMMANDER HF studie bekendgemaakt, waarin enkelvoudige of dubbele antiplaatjestherapie al dan niet wordt gecombineerd met een lage dosering rivaroxaban (2.5 mg/BID), in een hoog-risico populatie met chronisch HF en CAD, na een recente ziekenhuisopname.
 In lijn met genoemde resultaten, stellen de ESC HF richtlijnen van 2016 dat, tenzij patiënten AF hebben, er geen reden is om orale antistolling te geven, bij gebrek aan bewijs dat het voordeel zou kunnen opleveren.
 
 
3 minuten educatie • 5-10-2016, Nationale Antistollingsdag 2016, Amersfoort, Prof. dr. Freek Verheugt, Amsterdam

Antistolling bij hartfalen

Antistollingsdag 2016 Prof. dr. Freek Verheugt praat over het nut van orale antistollingstherapie bij patiënten met hartfalen. Er loopt nu een studie bij ischemisch hartfalen, waarin een NOAC wordt toegevoegd aan antiplaatjestherapie.

Slides • 11-10-2016

Antistolling bij hartfalen

Antistollingsdag 2016 Bekijk de presentatie van prof. dr. Freek Verheugt (Amsterdam), gehouden tijdens de Nationale Antistollingsdag 2016.

Download het volledige verslag
Meeting report • 3-1-2017

Nationale Antistollingsdag

Antistollingsdag 2016 Lees het verslag, bekijk filmpjes over en de slides van presentaties gehouden op de Nationale Antistollingsdag met als thema 'Antitrombotisch management 2016', gehouden op 5 oktober 2016 in Amersfoort.